Trong quá khứ, việc sử dụng sợi amiang không đúng cách như phun, xịt gây phát tán bụi trong không khí cùng với điều kiện làm việc tồi tệ là nguyên nhân gây ra các bệnh về phổi cho công nhân. Những bệnh nhân mắc bệnh bụi phổi được phát hiện ngày hôm nay chính là kết quả của việc tiếp xúc với amiang xanh và nâu từ 20 - 40 năm trước.

Hiện nay, có rất nhiều các chiến dịch truyền thông kêu gọi sự ủng hộ cho việc cấm sử dụng amiang chrysotile (amiang trắng) trên toàn thế giới bất chấp những nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tế hữu ích của loại sợi này, đánh đồng amiang trắng với amiang nâu và xanh. Đáng tiếc rằng mục tiêu của chiến dịch không hoàn toàn vì sức khỏe cộng đồng mà còn vì những lý do như cạnh tranh thương mại hay tìm kiếm lợi nhuận từ các hoạt động chống amiang như kiện tụng, phí luật sư…

LUẬN ĐIỂM 1: Xây dựng “Kế hoạch hành động quốc gia loại trừ các bệnh liên quan đến amiang” và “cách tốt nhất để phòng chống các bệnh liên quan đến amiang là ngừng sử dụng tất cả các loại amiang”. Báo cáo số 903/BC – BYT của Bộ Y tế gửi Thủ tướng Chính phủ ngày 28/08/2014.

THỰC TẾ: Đại Hội đồng Y tế thế giới (WHA) là cơ quan ra quyết định của WHO, bao gồm các đại diện thành viên WHO với chức năng chính là quyết định các chính sách của tổ chức, chỉ định Tổng Giám đốc, quản lý các chính sách tài chính, xem xét và duyệt các chương trình kinh phí đề xuất.

Tháng 5/2007, Đại Hội đồng Y tế thế giới (WHA) đã hướng dẫn cần xem xét và áp dụng các “Phương pháp tiếp cận khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện các quốc gia” khi thí điểm khuyến cáo sử dụng các biện pháp loại bỏ các bệnh liên quan đến amiang.

Trong Chương trình nghị sự mục 12.13 – Kế hoạch hành động toàn cầu của WHA - về sức khoẻ người lao động đã khẳng định sẽ không cấm sử dụng sợi amiang trắng: "WHO sẽ làm việc với các quốc gia thành viên để tăng cường năng lực của Bộ Y tế nhằm cung cấp cho lãnh đạo các quốc gia về hoạt động liên quan đến sức khỏe của người lao động, xây dựng và thực hiện các chính sách, kế hoạch hành động, và kích thích sự hợp tác liên ngành. Hoạt động bao gồm các chiến dịch toàn cầu để loại bỏ các bệnh liên quan đến amiang – ghi nhớ là phương pháp tiếp cận trong quản lý phải xét đến sự khác biệt giữa các loại sợi - cần phải được tiến hành sao cho phù hợp với các văn kiện quốc tế và bằng chứng mới nhất về phương pháp can thiệp hiệu quả, cũng như tiêm chủng cho nhân viên chăm sóc sức khỏe chống lại viêm gan siêu vi B, và các hành động khác nhằm giải quyết các ưu tiên về sức khỏe liên quan đến công việc".

Khi tiến hành chiến dịch này, WHO và ILO đã cùng hợp tác soạn thảo “Đề cương phát triển Chương trình Hành động quốc gia loại bỏ các bệnh liên quan đến amiang”. Bản đề cương sau đó đã được thông qua mà không có sự tham vấn từ đại diện chính phủ và chuyên gia tư vấn các nước và gây ra hiểu nhầm từ "loại bỏ các bệnh liên quan đến amiang" thành "cấm sử dụng amiang".

Hiện nay, đang có những chiến dịch vận động Chính phủ Việt Nam thực hiện Chương trình Hành động Quốc gia về loại bỏ các bệnh liên quan đến amiang, tiến tới cấm sử dụng amiang mà không xem xét đến các nghiên cứu khoa học đã tiến hành trên thế giới và tại Việt Nam.

LUẬN ĐIỂM 2: Amiang gây tử vong cho 107.000 người mỗi năm, đâu là sự thật? WHO ước tính rằng ít nhất có 107.000 người chết hàng năm do ung thư phổi, ung thư trung biểu mô và bụi phổi amiăng do phơi nhiễm nghề nghiệp với amiăng. Thông tin này được đăng tải trên website của WHO và được VIHEMA trình bày tại nhiều hội thảo ở Việt Nam như Hội thảo do Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế cùng Tổ chức Y tế Thế giới tổ chức ngày 17/7; Hội thảo ngày 22 tháng 9 năm 2015 do Cục Quản lý Môi trường Y tế (VIHEMA) - Bộ Y tế phối hợp với Liên hiệp các hội KHKT Việt Nam tổ chức; Bài trình bày chính thức của Cục Quản lý Môi trường Y tế - Bộ Y Tế tại Hội thảo “Báo cáo kết quả nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế về tác động của amiang trắng đến sức khỏe con người - Biện pháp quản lý phù hợp do Bộ Xây dựng, Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp tổ chức ngày 10/12/2014; website chuyên trang về amiang của VIHEMA http://amiang.org.vn/vi/sample-page...VN-BAN dựa trên đó để chích dẫn trong các bài báo truyền thông, truyền hình và toạ đàm như http://vietnamnet.vn/vn/doi-song/212832/truc-tuyen--amiang-trang-voi-suc-khoe--doc-hay-khong-.html

THỰC TẾ: Thông tin này của WHO cần được kiểm chứng vì những lý do như sau:

Con số của WHO đưa ra đang mâu thuẫn khi tài liệu Elimination of Asbestos Related Diseases (Loại bỏ các bệnh liên quan đến amiang) của tổ chức này lại ghi rõ: “Theo ước tính toàn cầu, ít nhất 90.000 người tử vong hàng năm do bệnh ung thư phổi, ung thư trung biểu mô, và bệnh bụi phổi amiang do phơi nhiễm nhề nghiệp với amiang”. Con số tương tự xuất hiện trong mục bệnh nghề nghiệp trên website của WHO.

WHO hoàn toàn không đưa ra được phương pháp đã áp dụng để có được con số này. Các tài liệu tham khảo làm cơ sở cho con số 107 nghìn (hay 90 nghìn) ca tử vong hàng năm thì đều có một điểm chung là những nghiên cứu này gần như không đề cập đến amiang trắng mà chủ yếu dùng từ chung chung là amiang và đưa ra những ước tính dựa trên dữ liệu từ thời amiang amphibole còn được sử dụng rộng rãi. Trong khi trên thực tế thế giới không còn dùng amiang amphibole (amosite và crocidolite). Kết quả của WHO rất đáng nghi ngờ vì Hodgson và Darnton (2000) đã chỉ ra rằng rủi ro bệnh tật khi phơi nhiễm với amiang amphibole cao hơn rất nhiều so với amiang trắng, cụ thể:

Nguồn 7 – Concha – Barrientos M. et al. Selected occupational risk factors. In Ezzati M et al, eds. Comparative quantification of health risks: global and regional burden of diseases attributable to selected major risk factors. Geneva, World Health Organisation; 2004:1651-1801.

Trong suốt bài nghiên cứu, cái tên chrysotile chỉ xuất hiện ở đoạn duy nhất (trang 1687) như sau:

“Trong 20 tài liệu nghiên cứu trên hơn 100.000 công nhân amiang, tỷ lệ tử vong chuẩn hoá dao động từ 1,04 đối với công nhân chrysotile và 4,97 đối với công nhân amosite, và rủi ro trung bình tương đối là 2,00. Khó có thể xác định mức độ phơi nhiễm vì chỉ một vài nghiên cứu có thông tin đo lường và việc chuyển đổi số liệu amiang lịch sử tính bằng triệu hạt bụi trên một foot khối sang đơn vị trọng lượng. Tuy vậy, với mức phơi nhiễm thấp, sự gia tăng về rủi ro ung thư phổi được chẩn đoán là nhỏ.”

Nghiên cứu này cũng trích dẫn bài nghiên cứu của Steenland và cộng sự (1996) mang tên “Đánh giá các chất gây ung thư nghề nghiệp”, trong đó có tổng hợp 20 nghiên cứu trên công nhân phơi nhiễm với amiang cách đây 20 – 50 năm, và không ghi rõ liệu có bất cứ phơi nhiễm amiang amphibole nào ở các nghiên cứu này không.

Nguồn 11 – Driscoll T. el al. The global burden of non-malignant respiratory disease due to occupational airborne exposures. American Journal of Industrial Medicine, 2005, 48(6):432-445.

Nguồn này cũng trích dẫn nghiên cứu của Hodgson và Darnton (2000), khẳng định rủi ro ung thư khi phơi nhiễm với crocidolite là 400 trên 100.000/sợi.năm trên ml, amosite là 65 trên 100.000/sợi.năm trên ml, và chrysotile là 2 trên 100.000/sợi.năm trên ml.

LUẬN ĐIỂM 3: Không có ngưỡng phơi nhiễm an toàn với amiang? Không có ngưỡng an toàn cho việc phơi nhiễm với sợi amiang nên ở bất cứ mức phơi nhiễm nào, dù là rất thấp thì con người vẫn có thể mắc ung thư. Vì thế, cách thức hiệu quả nhất để loại trừ các bệnh liên quan đến amiăng là ngừng sử dụng tất cả các loại amiăng. Luận điểm này được Cục Quản lý Môi trường Y tế (VIHEMA) - Bộ Y tế nêu ra trên website http://vihema.gov.vn/ShowNews.aspx?lang=vn&cat=014&nid=6985; trong rất nhiều Hội thảo/ Hội nghị và gần đây nhất là do ThS Nguyễn Văn Khuông – Tổng thư ký - Hội Khoa học – Kỹ thuật An toàn và Vệ sinh lao động Việt Nam đưa ra ngày 20/08/2015 tại tọa đàm trực tuyến “Nỗ lực dừng sử dụng amiang trắng vào năm 2020” trên báo điện tử Tiền phong, báo Đại Đoàn Kết… http://daidoanket.vn/khoa-giao/cham-dung-amiang-se-la-toi-ac/67633…Ảnh chụp các nhân vật tham gia toạ đàm trên hầu hết các diễn đàn trực tuyến đều có sự xuất hiện của đại diện các tổ chức thuộc VN-BAN như Hội KHKT An toàn và vệ sinh lao động Việt Nam;Hội Hóa Học Việt Nam; Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam; Nhóm hợp tác thúc đẩy phát triển chính sách y tế dựa vào bằng chứng (EBHPD); Trung tâm Thông tin Tổ chức Phi chính phủ (NGO-IC)

THỰC TẾ: Hiện tại các nhà khoa học “chưa tìm ra ngưỡng an toàn cho rủi ro ung thư” khi phơi nhiễm với amiang (Tham luận của Carolyn Vickers, WHO tại Hội thảo kỹ thuật về amiang chrysotile, ngày 30-31 tháng 3 năm 2015 tại Geneva, Thuỵ Sỹ). Câu này sau đó bị hiểu lầm hoặc cố tình bị đánh tráo khái niệm là “không có ngưỡng phơi nhiễm an toàn”. Thực tế, nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng, không có sự gia tăng về rủi ro ung thư khi phơi nhiễm với amiang trắng được khống chế ở mức 1 sợi/mL:

Nghiên cứu của nhà khoa học Weill, H., Hughes, J. and Waggenspack, C. (1979) – American Review of Respiratory Disease 120(2):345-354 điều tra trên 5.645 công nhân sản xuất amiang xi măng cho thấy không có sự gia tăng về tỷ lệ tử vong khi phơi nhiễm amiang chrysotile trong 20 năm ở mức độ tương đương hoặc thấp hơn 100 MPPCF.y (tương ứng với xấp xỉ 15 sợi/ml.năm).

(Weill, H., Hughes, J. and Waggenspack, C. (1979) Influence of dose and fibre type on respiratory malignancy risk in asbestos cement manufacturing. American Review of Respiratory Disease. 120(2):345-354)

Nghiên cứu trong 39 năm về tỷ lệ tử vong của công nhân bị phơi nhiễm với amiang trắng ở Hy Lạp của L. Sichletidis D., Chloros D., Spyratos A.-B., Haidich I., Fourkiotou M., Kakoura D. and Patakas (2008) cho thấy không có trường hợp nào của u trung biểu mô được báo cáo. Tỷ lệ tử vong thấp hơn nhiều so với tỷ lệ bình quân của dân số Hy Lạp. Nồng độ sợi được đo thường xuyên và luôn ở dưới mức cho phép. Thời điểm và nguyên nhân tử vong được ghi lại ở cả công nhân đã nghỉ hưu và đang làm việc. Kết luận của các tác giả: Phơi nhiễm nghề nghiệp với amiang trắng nguyên chất ở trong mức độ cho phép không liên quan đến sự gia tăng đáng kể của ung thư phổi hay u trung biểu mô.

(Sichletidis L., Chloros D., Spyratos D., Haidich A.B., Fourkiotou I., Kakoura M., Patakas D. (2009) Mortality from occupational exposure to relatively pure chrysotile: a 39-year study. Respiration. 78(1):63-8.)

Các kết quả nghiên cứu của Thomas công bố năm 1982 (Vương Quốc Anh) khi nghiên cứu 1.970 công nhân của nhà máy chuyên sử dụng sợi chrysotile để sản xuất tấm lợp amiang xi măng và các nghiên cứu của Mc Donal. J C Liddell (Canada) công bố trong các năm 1993 và 1997 khi nghiên cứu 11.000 công nhân làm việc ở nhà máy tuyển chrysotile ở mỏ Quebec Canada cho thấy tỷ lệ ung thư phổi ở nhóm công nhân này không có khác biệt so với nhóm người không tiếp xúc với chrysotile.

(Thomas H.F., Benjamin I.T., Elwood P.C. and Sweetnam P.M. (1982) Further follow-up study of workers from an asbestos cement factory. British Journal of Industrial Medicine 39(3):273-276.)

Nghiên cứu của Gardner, M.J., Winter, P.D., Pannett, B. and Powell, C.A. (1986) được công bố trong British Journam of Industrial Medicine: Nghiên cứu đoàn hệ được tiến hành trên 2.617 đối tượng trong khoảng năm 1941 và 1983. Không có tỷ lệ mắc ung thư phổi vượt mức bình thường hay các tỷ lệ tử vong vượt mức bình thường liên quan đến amiang được tìm thấy, khi nồng hộ sợi dưới 1 sợi/ml, mặc dù ở một số nơi nhất định tại nhà máy nồng độ có thể cao hơn.

(Gardner MJ, Winter PD, Pannett B, Powell CA. Follow up study of workers manufacturing chrysotile asbestos cement products. Br J Ind Med. 1986;43:726–732.)

Nguyễn Xuân Triều (1999), nghiên cứu về ung thư trung biểu mô màng phổi đã sinh thiết màng phổi cho 203 bệnh nhân bị tràn dịch màng phổi tại 04 bệnh viện, tìm thấy 15 trường hợp (7,5%) ung thư trung biểu mô. Không có trường hợp nào có tiền sử tiếp xúc nghề nghiệp với amiăng[6]. "Nghiên cứu bước đầu về U trung biểu mô màng phổi”. Tạp chí YHQS. Học Viện Quân Y.2/199.tr 12.

Năm 2002-2003, Bộ Tài nguyên Môi trường đã tuyển chọn, giao nhiệm vụ cho Trung tâm Kỹ thuật Môi trường Đô thị và Khu Công nghiệp triển khai đề tài: "Nghiên cứu, đánh giá hiện trạng Môi trường các cơ sở sản xuất tấm lợp amiang xi măng và những ảnh hưởng của amiang đối với sức khỏe con người - Kiến nghị các giải pháp". Trong đó Trung tâm Y tế Xây dựng (nay là Bệnh viện Xây dựng) thực hiện nội dung: Nghiên cứu, đánh giá những ảnh hưởng của amiang đến sức khoẻ con người. Trên cơ sở nghiên cứu tình hình sức khỏe trên 1.032 công nhân đang sản xuất và hưu trí trong đó có 14 công nhân hưu trí của 15 cơ sở sản xuất tấm lợp amiang xi măng đã kết luận: (a) Bệnh bụi phổi amiang chỉ có 04 ca/1032 ca = 0.39% trong số công nhân các cơ sở trên, tỷ lệ này rất thấp so với bệnh bụi phổi silic và các bệnh nghề nghiệp khác như: bệnh bụi phổi silíc ở công nhân khai thác than là 11,62%, công nhân luyện kim đen là 9,7%, công nhân sản xuất xi măng là 11,87%. (b) Không thấy có trường hợp nào có các tổn thương lành tính khác liên quan đến amiang như mảng dày màng phổi và canxi hoá màng phổi (3) Chưa phát hiện được trường hợp nào có các bệnh ác tính như ung thư phổi phế quản và ung thư trung biểu mô trong số công nhân đã khám (4) Hồi cứu hồ sơ lưu của các cơ sở từ trước đến nay chưa có ca nào phát hiện bệnh ung thu phổi ác tính (ung thư phổi, phế quản và mesothelioma) (5) Hồi cứu hồ sơ các trường hợp ung thư trung biểu mô đã chẩn đoán ở Hà Nội và TP HCM từ năm 1991 – 2001 cũng chưa đủ căn cứ kết luận có trường hợp nào liên quan đến sản xuất tấm lợp amiang xi măng ở Việt Nam.

Nghiên cứu, đánh giá hiện trạng Môi trường các cơ sở sản xuất tấm lợp amiang xi măng và những ảnh hưởng của amiang đối với sức khỏe con người - Kiến nghị các giải pháp" Hội đồng Nghiệm thu cấp Nhà nước - Bộ Tài nguyên và Môi trường).

Chương trình Khám bệnh nghề nghiệp và đo môi trường lao động cho công nhân ngành sản xuất tấm lợp Amiang xi măng (AC) được Bệnh viện Xây dựng - Bộ Xây dựng triển khai trong 7 năm qua (2008-2014). Đây là chương trình được tổ chức khoa học, bài bản, định kỳ hàng năm và khám cho tổng số 3.590 công nhân các nhà máy tấm lợp AC (những người lao động trực tiếp tiếp xúc với amiang trắng trong sản xuất). Kết quả hội chẩn 6 năm liên tiếp được công bố bởi Hội đồng đọc phim uy tín cho thấy: Không phát hiện tổn thương điển hình của bệnh bụi phổi liên quan đến amiang chrysotile.

Cục quản lý Môi trường Y tế - Bộ Y tế đã tiến hành triển khai trong 3 năm 2009 – 2011 đề tài nghiên cứu cấp bộ “Nghiên cứu các bệnh liên quan đến amiang ở những người tiếp xúc”. Đây là một hoạt động thuộc Dự án “Bảo vệ sức khỏe người lao động giai đoạn 2009-2011” do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản tài trợ thông qua Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã được Chính phủ phê duyệt tại Công văn số 525/TTg-QHQT ngày 08/4/2009 và Bộ Y tế phê duyệt tại Quyết định số 2219/QĐ-BYT ngày 19/6/2009. Nghiên cứu này được thông qua Hội đồng Y đức của Bộ Y tế. Kết quả phỏng vấn tìm tiền sử nghề nghiệp liên quan đến amiăng ở 447 trường hợp (trong 3 năm từ 2009 – 2011 và đây là các trường hợp bệnh liên quan đến amiang bao gồm ung thư phổi, mảng dày màng phổi và ung thư trung biểu mô) vào nhập viện tại 06 bệnh viện lớn tham gia nghiên cứu cho thấy có 46 trường hợp được chẩn đoán ung thư trung biểu mô màng phổi (Mesothelioma màng phổi). 39 mẫu bệnh phẩm đối tượng được chẩn đoán ung thư trung biểu mô sau đó được lựa chọn gửi sang Bệnh viện Hiroshima, Nhật Bản đã được chuyên gia Nhật Bản xác định chẩn đoán là 08 trường hợp trong đó không có trường hợp nào có tiền sử rõ ràng tiếp xúc nghề nghiệp với amiăng.

(Cục quản lý Môi trường Y tế. (2011) Nghiên cứu các bệnh liên quan đến amiang ở những người tiếp xúc, 2010 – 2011. Bộ Y tế)

Hồ sơ Quốc gia về amiăng từ 2009 đến 2012 được xây dựng bởi Bộ Y Tế và Viện Khoa học Kỹ thuật Bảo hộ lao động - Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam với sự hỗ trợ của Chính phủ Nhật Bản đã kết luận: Trong số các phim chụp X quang và CT scanner cho NLĐ tiếp xúc với amiang từ năm 2004 đến nay, chưa phát hiện được các bệnh liên quan đến amiăng.

(Bộ Y Tế, Viện Khoa học Kỹ thuật Bảo hộ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. (2012) Hồ sơ Quốc gia về amiăng 2009 - 2012.)

Phần lớn các nước có sử dụng amiăng chrysotile đều có quy định nồng độ bụi cho phép. Cụ thể như Mỹ quy định nồng độ bụi amiăng chrysotile là 0,1 sợi/cm3 không khí. Canada là 1,0 sợi/cm3. Các nước EU là từ 0,15 sợi/cm3 đến 0,5 sợi/cm3. Các nước trong khối ASEAN như Philippine là 2,0 sợi/cm3. Indonesia là 1,0 sợi/cm3. Thái Lan là 5,0 sợi/cm3. Việt Nam là 1,0 sợi/cm3.

Mức ngưỡng tối đa tiếp xúc được quy định tại Quyết định 3733/2002/QĐ-BYT là trung bình 0,1 sợi/cm3 trong 8 giờ, và trung bình 0,5 sợi/cm3 trong 1 giờ. Mức quy định này ngang với các nước như Mỹ, Anh và Australia.

LUẬN ĐIỂM 4: Uống nước từ tấm lợp fibro xi măng gây ung thư. Người dân sống dưới mái lợp amiang trắng có nguy cơ mắc ung thư khi sử dụng nước hứng từ mái lợp để uống, sinh hoạt. Phát ngôn của PGS. TS. Nguyễn Huy Nga tại Tọa đàm trực tuyến báo Vietnamnet: Amiang trắng với sức khỏe, độc hay không? (23/12/2014) http://vietnamnet.vn/vn/doi-song/212832/truc-tuyen--amiang-trang-voi-suc-khoe--doc-hay-khong-.html (tọa đàm có sự tham gia của các thành viên thuộc Vn-BAN)

THỰC TẾ: Khả năng amiang bị phát tán vào nước hứng từ mái lợp là khó có thể xảy ra vì amiang trắng có cấu trúc rỗng, khi được trộn với xi măng, xi măng sẽ lấp đầy khoảng trống bên trong sợi và tạo nên kết cấu vững chắc giữa sợi với xi măng, amiang rất khó có thể thoát ra khỏi cấu trúc này (trừ phi người ta khoan, đục). Và thực tế, các nghiên cứu khoa học đã chứng tỏ điều này.

Báo cáo ORCA của Uỷ ban Hoàng gia Canada kết luận “Sau khi xem xét tất cả các chứng cứ y học, Ủy ban kết luận rằng ăn hay uống nước và đồ ăn chứa amiang với nồng độ như hiện tại ở Bắc Mỹ không liên quan đến sự gia tăng đáng kể về bệnh tật.” (Tại Bắc Mỹ, nhiều đường ống dẫn nước được làm từ xi măng amiang)

“… nên lưu ý rằng, khi tấm lợp xi măng amiang đã bị hư hỏng nặng, …, chúng tôi không quan sát được lượng sợi amiang đáng kể bị phát tán ra từ những vật liệu này.”

Campopiano et al. Ann Occup Hyg, 2009

LUẬN ĐIỂM 5: Chuyên khảo 100C năm 2012 IARC (Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế trực thuộc WHO) đã xác định amiang là chất gây ung thư nhóm 1 v việc nghiên cứu tiếp tục theo dõi trong công nhân tiếp xúc để chờ những hậu quả sẽ chắc chắn xảy ra là không phù hợp với quan điểm y đức trong nghiên cứu y học. Báo cáo số 903/BC-BYT của Bộ Y tế Về vấn đề tác hại của amiang trắng đối với sức khỏe con người gửi Thủ tướng Chính phủ - ngày 28/08/2014; Bài trình bày chính thức của VIHEMA tại Hội nghị Báo cáo kết quả Nghiên cứu khoa học về Tác động của amiang trắng đến sức khỏe con người – Biện pháp quản lý phù hợp (10/12/2014) do Bộ Xây dựng phối hợp cùng Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội và Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức; Phát ngôn của TS. Trần Tuấn tại Hội thảo Cơ sở khoa học bảo vệ sức khoẻ cộng đồng tránh tác hại của amiang trắng (23/12/2014); Phát ngôn của VIHEMA trên website amiang.org.vn: http://amiang.org.vn/vi/amiang-la-gi.html; Phát ngôn của PGS. TS. Nguyễn Huy Nga và PGS. TS. Nguyễn Thị Hồng Tú tại Tọa đàm trực tuyến báo Vietnamnet: Amiang trắng độc hay không độc ngày 23-12-2014 - http://vietnamnet.vn/vn/doi-song/212832/truc-tuyen--amiang-trang-voi-suc-khoe--doc-hay-khong-.html

THỰC TẾ: Nếu căn cứ vào tài liệu IARC Monograph để cấm amiang trắng thì chúng ta cũng nên cấm luôn thuốc tránh thai, rượu bia, bụi gỗ, ngành công nghiệp cao su, than đá, sản xuất than cốc, khai thác mỏ dưới lòng đất, sơn, ô nhiễm không khí ngoài trời, sản phẩm nhôm… vì chúng đều nằm trong nhóm 1 các chất gây ung thư của IARC.

Ngoài ra, chuyên khảo 100C của IARC chỉ trả lời câu hỏi đơn giản: amiang có thể gây được ung thư hay không, chứ nghiên cứu này không xét đến rủi ro gây ung thư của mỗi chất (Bernstein et al, 2006), tức là trong hoàn cảnh phơi nhiễm như thế nào thì chất được xếp loại vào nhóm 1 sẽ gây ung thư và rủi ro là bao nhiêu. Quả thực, Chuyên khảo cập nhật năm 2012 (sau khi có phản biện của Bernstein et al, 2006) của IARC đã công nhận điều đó và ghi rõ:

“Chất gây ung thư (cancer hazard) là chất có khả năng gây ung thư trong một số trường hợp, trong khi rủi ro gây ung thư (cancer risk) là ước tính về các tác động gây ung thư được dự báo sau khi phơi nhiễm/tiếp xúc với chất gây ung thư. Chuyên khảo này chỉ đánh giá liệu chất có gây ung thư hay không, mặc dù từ “rủi ro” xuất hiện trong tiêu đề của các Chuyên khảo xuất bản vào những năm trước. Việc phân biệt giữa chất gây ung thư và rủi ro gây ung thư là quan trọng, và Chuyên khảo xác định liệu một chất có thể gây ung thư hay không, kể cả khi rủi ro có thể rất thấp xét mức độ phơi nhiễm như hiện nay, bởi vì cách sử dụng mới với mức phơi nhiễm nằm ngoài dự đoán có thể gây ra những rủi ro cao hơn đáng kể”.

Do đó, không thể sử dụng Chuyên khảo 100C của IARC làm cơ sở để yêu cầu cấm sử dụng amiang trắng vì việc cấm một chất cần phải dựa trên rủi ro bệnh tật trong các điều kiện sản xuất và sử dụng hiện hành. Xét rằng, nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng, khi duy nhất amiang chrysotile được sử dụng trong điều kiện có kiểm soát, không có sự gia tăng về rủi ro bệnh tật liên quan đến amiang (xem Luận điểm 2), hiện chưa có cơ sở để cấm chất này, đặc biệt khi chưa có kết nghiên cứu rõ ràng về mức độ an toàn của chất thay thế như nhiều quốc gia (Zimbabwe, Kyrgyzstan) đã phản ánh tại Kỳ họp thứ 7 của Công ước Rotterdam năm 2015. Do đó, việc cấm amiang trắng khi không chứng minh được ảnh hưởng của sợi đến sức khoẻ con người là điều phi lý.

LUẬN ĐIỂM 6: Chương trình Khám bệnh nghề nghiệp do Bệnh viện Xây dựng thực hiện trong 6 năm qua: Kết quả không đáng tin cậy vì Bệnh viện Xây dựng thuộc Bộ Xây dựng, trong khi đó Bộ Xây dựng ủng hộ việc sử dụng amiang trắng có kiểm soát. – PGS. TS. Nguyễn An Lương đã phát ngôn “Ở BVXD, người đọc film về bệnh bụi phổi giỏi nhất là ông PGS. TS. Viện phó của VOSHA năm nay 80 tuổi – chuyên gia đầu ngành của Việt Nam về các bệnh phổi – có nói sau này không còn ai ở BVXD đọc film cả. Vậy nên VOSHA biết rõ đến chân tơ kẽ tóc BVXD nghiên cứu khoa học đến đâu. Về lý, BXD không nên nghiên cứu về sức khỏe, BXD tham gia rất tốt, hãy nghiên cứu cái gì thay thế tấm lợp” tại Hội thảo Tham vấn xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia loại trừ các bệnh liên quan đến Amiang trắng ngày 22/04/2015; BS. Đỗ Thị Vân (NGO-IC) đã phát ngôn “Đề nghị ông Nguyễn Thanh Long thẩm định lại báo cáo của bà Lê Thị Hằng (Bệnh viện Xây dựng) vì báo cáo đó không có giá trị” tại Hội thảo chia sẻ thông tin về kết quả Hội nghị toàn thể các thành viên Công ước Rotterdam, Basel và Stockholm năm 2015 ngày 30/05/2015.

THỰC TẾ: Tại Việt Nam amiang trắng chủ yếu được sử dụng trong ngành công nghiệp sản xuất tấm lợp fibro xi măng và thuộc quản lý của Bộ Xây dựng. Bệnh viện Xây dựng chịu sự quản lý, chỉ đạo trực tiếp của Bộ trưởng Bộ Xây dựng, đồng thời chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ của Bộ Y tế.

Chương trình Khám bệnh nghề nghiệp là một hoạt động thường niên, diễn ra trong 6 năm với đầy đủ hồ sơ lưu trữ công nhân làm việc tại các nhà máy sản xuất tấm lợp. Đây là chương trình được tổ chức khoa học, bài bản và kết quả hội chẩn 6 năm liên tiếp luôn có sự tham gia của các GS. TS. chẩn đoán bệnh đầu ngành Y tế (không phải ngành Xây dựng), như GS. Hoàng Đức Kiệt - Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam cùng các chuyên gia như GS.TS Trương Việt Dũng, chủ nhiệm Khoa Y dược - ĐH Quốc gia Hà Nội; PGS.TS Đỗ Quyết, Phó giám đốc - Bệnh viện quân y 103; GS.TS.BS Trần Thị Ngọc Lan, Phó cục trưởng - Phó Cục trưởng cục Quản lý môi trường Y tế; TS.BS Lê Thị Hằng, Tiến sỹ về bệnh bụi phổi, Giám đốc Bệnh viện Xây dựng. Kết quả của Hội đồng đọc phim uy tín cho thấy: Không phát hiện tổn thương điển hình của bệnh bụi phổi liên quan đến amiang chrysotile.

Chương trình Khám bệnh nghề nghiệp có thể nói là trách nhiệm của Bộ Xây dựng và Bộ Y tế trong quá trình thực hiện các quyết định của Thủ tướng Chính phủ đối với vấn đề amiang trắng, là cơ sở để xây dựng lộ trình quản lý thích hợp và buộc các nhà máy phải tuân thủ quy định an toàn vệ sinh lao động, là trách nhiệm đối với người lao động trong ngành công nghiệp tấm lợp amiang.

LUẬN ĐIỂM 7: 8 trường hợp ung thư trung biểu mô ở Việt Nam (và con số này thường bị đánh đồng là những trường hợp ung thư do amiang). Trong các bài trình bày, Cục Quản lý Môi trường Y tế, Bộ Y tế thường đưa ra bằng chứng với con số 107.000 người và nhấn mạnh đến 8 trường hợp ung thư trung biểu mô ở Việt Nam có liên quan đến amiang trắng. Những thành viên của VN – BAN sau đó đã phát ngôn trên các Hội thảo, hội nghị và báo chí truyền thông rằng đây là bằng chứng về việc amiang trắng gây ung thư trung biểu mô – như báo VOV Online (không còn đường link gốc – nhưng đã được đăng lại trên các báo như baomoi.vn http://www.baomoi.com/Hon-100-nghin-nguoi-chet-moi-nam-vi-benh-lien-quan-den-amiang/c/17437193.epi); Theo báo Tuyên Giáo Online: “Các nghiên cứu của Bộ Y tế cho thấy, tại Việt Nam đã phát hiện nhiều trường hợp ung thư biểu mô, gần 450 trường hợp nghi ngờ liên quan đến amiăng. Trong số 39 mẫu bệnh phẩm gửi sang Nhật có 8 trường hợp ung thư biểu mô” (http://www.tuyengiao.vn/Home/Y-te-cong-dong/Kien-thuc-suc-khoe/79899/Viet-Nam-da-phat-hien-nhieu-truong-hop-ung-thu-nghi-ngo-lien-quan-den-amiang); Thông tin tương tự cũng được Tổng Liên Đoàn Lao Động Việt Nam online sử dụng để báo cáo lại tin tức hội nghị Kiểm soát bệnh nghề nghiệp và cải thiện ATVSLĐ, chuyên đề các bệnh liên quan đến Amiăng

THỰC TẾ: Cục quản lý Môi trường Y tế - Bộ Y tế đã tiến hành triển khai trong 3 năm 2009 – 2011 đề tài nghiên cứu cấp bộ “Nghiên cứu các bệnh liên quan đến amiang ở những người tiếp xúc”. Đây là một hoạt động thuộc Dự án “Bảo vệ sức khỏe người lao động giai đoạn 2009-2011” do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản tài trợ thông qua Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã được Chính phủ phê duyệt tại Công văn số 525/TTg-QHQT ngày 08/4/2009 và Bộ Y tế phê duyệt tại Quyết định số 2219/QĐ-BYT ngày 19/6/2009. Nghiên cứu này được thông qua Hội đồng Y đức của Bộ Y tế. Kết quả phỏng vấn tìm tiền sử nghề nghiệp liên quan đến amiăng ở 447 trường hợp (trong 3 năm từ 2009 – 2011 và đây là các trường hợp bệnh liên quan đến amiang bao gồm ung thư phổi, mảng dày màng phổi và ung thư trung biểu mô) vào nhập viện tại 06 bệnh viện lớn tham gia nghiên cứu cho thấy có 46 trường hợp được chẩn đoán ung thư trung biểu mô màng phổi (Mesothelioma màng phổi). 39 mẫu bệnh phẩm đối tượng được chẩn đoán ung thư trung biểu mô sau đó được lựa chọn gửi sang Bệnh viện Hiroshima, Nhật Bản đã được chuyên gia Nhật Bản xác định chẩn đoán là 08 trường hợp trong đó không có trường hợp nào có tiền sử rõ ràng tiếp xúc nghề nghiệp với amiăng.

(PGS. TS. Trần Thị Ngọc Lan và các cộng sự thuộc Cục quản lý Môi trường Y tế. (2011) Nghiên cứu các bệnh liên quan đến amiang ở những người tiếp xúc, 2010 – 2011. Bộ Y tế)

Thực tế, việc quy hết các trường hợp ung thư trung biểu mô ở Việt Nam là do phơi nhiễm với amiang trắng là không khách quan.

Thứ nhất, tỷ lệ 80% bệnh nhân ung thư trung biểu mô là do amiang được đưa ra trong báo cáo của WHO. Tỷ lệ này họ đưa ra dựa trên hai nghiên cứu thống kê dựa trên các số liệu về phơi nhiễm với amiang amphibole và amiang chrysotile. Trong khi đó, ở Việt Nam chỉ có amiang chrysotile được sử dụng.

Nghiên cứu thứ nhất, “Asbestos, asbestosis, and cancer: the Helsinki criteria for diagnosis and attribution” (Scand J Work Environ Health 1997;23(4):311-316) khẳng định “khoảng 80% bệnh nhân ung thư trung biểu mô đã từng ít nhiều có phơi nhiễm nghề nghiệp với amiang”. Nhưng bên cạnh đó, nghiên cứu cũng ghi rõ: “Bỏ qua một số trường hợp ung thư trung biểu mô loại mô học loại lành tính hoặc không rõ ràng có ác tính hay không (…), tất cả các dạng ung thư trung biểu mô ác tính có thể được gây ra bởi amiang, trong đó khả năng gây ung thư của amphibole cao hơn chrysotile”.

Nghiên cứu thứ hai được tham khảo cho tỷ lệ 80% là “The epidemiology of mesothelioma in historical context” của J.C. McDonald, A.D. McDonald (Eur Respir J, 1996, 9, 1932-1942). 80% thậm chí còn không xuất hiện trong nghiên cứu này, ngoại trừ câu sau: “Trong các nghiên cứu thuộc thời kỳ đầu, chỉ có thiểu số các bệnh nhân nam được cho là do phơi nhiễm nghề nghiệp với amiang, trong khi đó, tuỳ thuộc vào địa điểm, tỷ lệ hiện nay có thể lên đến 90%”. Tuy nhiên, cũng chính nghiên cứu này nhấn mạnh rằng những nghiên cứu dịch tễ học đều cho thấy tỉ lệ ung thư trung biểu mô cao hơn hẳn ở những mỏ và nhà máy có sử dụng amiang amphibole do độ bền sinh học cao của loại amiang này. Hơn nữa “Amiang trắng dùng trong công nghiệp thường chứa hàm lượng thấp sợi tremolite (một loại amphibole), yếu tố có thể lý giải số lượng ít trường hợp ung thư trung biểu mô được gắn với loại sợi amiang này [tức amiang trắng]”.

Thực tế, khoa học vẫn chưa có câu trả lời liệu amiang trắng có gây ung thư trung biểu mô hay không. Trong tham luận trình bày tại Hội thảo Kỹ thuật về Amiang Chrysotile tổ chức bởi Ban Thư ký Công Ước Rotterdam ngày 30-31 tháng 3 tại Geneva, TS. Dana Loomis của IARC công nhận rằng bằng chứng hiện nay cho thấy khả năng gây ung thư trung biểu mô của amiang chrysotile thấp hơn amiang amphibole – mặc dù chất lượng dữ liệu còn hạn chế.

Nghiên cứu năm 1998 của Ilgren và Chatfield thậm chí còn kết luận: “Rất có thể chưa từng có bất kỳ trường hợp ung thư trung biểu mô nào được kết luận, chứng minh về mặt lâm sàng và bệnh lý ở bất kỳ ngành công nghiệp sản xuất nào như xi măng, sản phẩm ma sát, hoặc dệt may, với hàng chục nghìn công nhân, nơi chỉ có amiang chrysotile được sử dụng”. (Ilgren and Chatfield. Indoor Built Environ, 1998)

Các tổ chức phi chính phủ khi vận động chính sách y tế đã lấy các con số 107.000 người và 8 trường hợp ung thư trung biểu